Jak się truć żeby się nie zatruć?

Przez całe życie wystawieni jesteśmy na działanie trucizn. Prawie każda substancja spożywana w nadmiarze jest toksyczna, a ponadto w środowisku i pożywieniu są niezliczone ilości trujących substancji, które wnikają do naszego ciała. I nie jest to tylko sytuacja współczesnego człowieka. Także w naturze i naturalnym pożywieniu istnieje wiele trucizn. Na przykład surowa paproć orlica zawiera znaczne ilości silnie rakotwórczego ptakilozydu oraz równie toksycznego cyjanowodoru plus tiaminazę – enzym, który rozkłada witaminę B1. Zdobycie wynalazku ognia było wielkim odkryciem, bo umożliwiło gotowanie i prażenie trujących roślin, które stawały się pod wpływem wysokiej temperatury jadalne lub mniej trujące. Już po spożyciu trucizny są zwykle po prostu rozkładane przez wątrobę. Mogą też być wydalane z moczem lub kałem, z potem, albo wbudowywane np. w tkankę tłuszczową.

Wątroba jest niewiarygodnym organem, które zawiaduje setkami enzymatycznych procesów umożliwiających detoksykację. Wiele z tych procesów jest egzotermicznych – wydziela się w nich ciepło. A więc to nie prawda, że wódeczka grzeje nas tylko poprzez rozszerzanie naczyń i potem wychładza. Nie! Wódeczka naprawdę nas grzeje, bo w wątrobie wydziela się ciepło. Dlatego też w medycynie chińskiej gorzkim substancjom – zwykle zawierającym jakieś alkaloidy rozkładane przez wątrobę – przypisano charakter rozgrzewający. Wątroba jednak się męczy i czasem nawet zużywa. Szanujmy ją więc. Wątroba osłabiona gorzej spełnia też inne funkcje metaboliczne. Dlatego też np. wiele osób obserwuje spadek wagi ciała po porzucenia alkoholu – po prostu wzrasta poziom przemian metabolicznych w organizmie!

Na trucizny jesteśmy skazani. Niewielu z nas stać finansowo lub czasowo, żeby zawsze jeść produkty ekologiczne, organiczne i bio. Szczególnie w zimie nas to łapie. Znam to ze swojej perspektywy. Nie robię jakichś wielkich zapasów na zimę, maksymalnie 100 słoików przetworów. Resztę dokupuję. Często jem organiczne pomidory w słoikach, które kupuję w dalekim Krakowie. Kiedy ich braknie, idę do sklepu i kupuję normalne. Zdarza się też czasem, że produkty z etykietką BIO mogą być oszukane, nie ekologiczne (pewnie dotyczy to mniejszości, ale jednak). No więc jesteśmy skazani na trucizny. Może też niektóre trujące produkty po prostu lubimy…

Jak się truć, żeby się nie zatruć? Otóż są tu dwie strategie. Jedna to regularność. Jeśli regularnie spożywamy pokarm w podobnej dawce, z podobną dawką naszej „trucizny”, organizm wytworzy mechanizmy obronne: zwiększy ekspresję enzymów odpowiedzialnych za proces metaboliczny unieszkodliwiający truciznę . Tak na przykład zaobserwowano, że górnicy pracujący w kopalniach ołowiu mieli dużo efektywniejsze mechanizmy chelatowania metali ciężkich.

Druga strategia to unikanie dużych dawek toksyn przez jedzenie różnorodnych produktów. Taką strategię przyjęto już w dawnych społecznościach wiejskich. Na przednówku, w całej Eurazji, jedzono gotowane zupy i papki z młodych dzikich warzyw liściowych. Wiele z nawet pospolicie jedzonych gatunków może być jednak mniej lub bardziej szkodliwa, gdy jedzone są w nadmiarze. Szczawik i szczaw mają dużo szczawianów, żywokost alkaloidy pirolizydynowe, lepnica saponiny itd itd. Radzono sobie z tym podświadomie, po prostu jedząc mieszanki wielu gatunków. Wtedy mamy do czynienia z niskimi dawkami wielu toksyn, z dawkami, które są…. korzystne dla naszego zdrowia! Tak na przykład w okolicach Wenecji wiosną robiono mieszankę roślin zwaną pistic, z aż ponad 50 gatunków roślin. Są w niej i pokrzywa i fiołki, mniszek, mlecz, żywokost i wiele innych pospolitych roślin polnych. Na całym wybrzeżu dalmatyńskim w Chorwacja jada się podobną mieszankę (divlje zelje) złożoną zwykle z ok. 6-10 gatunków tamtejszych chwastów: maku polnego, mlecz, mniszka, dzikiego fenkułu, dzikich porów, lepnicy, kozibrodu, a nawet… jaskrów!

No tak, ale obie strategie są sprzeczne. Rzeczywiście są, ale można je spróbować pogodzić. Wydaje się, że strategia jedzenia wielu toksyn w małych ilościach jest bezpieczniejsza (konsumpcja małych ilości kawy i alkoholu jest lepsza niż konsumpcja dużych ilości alkoholu bez picia kawy). Ta druga to raczej wyraz braku wyboru. Pogodzeniem obu teorii jest jedzenie różnorodnej diety, ale przyzwyczajenie do niej organizmu – czyli co jakiś czas powracamy do tych samych produktów (co zwykle robimy) lub jemy tę samą mieszankę trucizn. Jak to jednak odnosi się do przeciętnego Kowalskiego? Otóż

1. monodiety zwiększają możliwość zatrucia (klasyczny przykład zatrucia rtęcią przy spożywaniu wielkich ilości tuńczyka)
2. jeśli przechodzimy na diety, STOPNIOWO, w ciągu dobrych kilku dni zmieniamy pokarm. Pozwala to na przestawienie szlaków metabolicznych.
3. robimy wszystko, żeby ZWIĘKSZYĆ różnorodność spożywanych GATUNKÓW, ale też zróżnicować DOSTAWCÓW – te same pomidory hodowane w różnych miejscach mogą mieć i inne mikroelementy i inne… pestycydy.

Smacznego!