Łzawnica zwana też łzami Hioba – ciekawe zboże jadalne i lecznicze oraz roślina na różańce

Na targowiskach Azja Południowo-Wschodniej i Wschodniej możemy czasem znaleźć trawę, która u nas jest bardzo mało znana. To łzawnica ogrodowa (Coix lacryma-jobi). Nazywana jest też  czasem łzami Hioba, a jej angielska nazwa to właśnie Job’s tears.

Trawa ta pochodzi właśnie z tego obszaru i jest uprawiana we wszystkich krajach południowo-wschodniej połówki Azji, od Indii po Japonię i Wietnam.

Pierwszy raz natknąłem się na nią na targowisku w Luangprabang. Drugi raz w miejscowym, przepięknym muzeum etnologicznym (Traditional Arts and Ethnology Center http://www.taeclaos.org/), gdzie mają specjalną wystawę jej poświęconą. Dlaczego aż specjalną wystawę? Dlatego, że miała duże znaczenie w kulturze górnego Laosu. Oprócz tego, że jest normalnie uprawianym tu zbożem, jest też używana jako roślina lecznicza oraz materiał do wyrobu naszyjników i ozdób przy ubiorach. Gatunek ten szczególnie nadaje się na paciorki, dlatego, że ziarniak ma otwór, przez który łatwo nanizywać nić, nie trzeba go w ogóle przewiercać.

Łzawnica jest gatunkiem wskaźnikowym dla tradycyjnych kultur południowej Azji: uprawiana na małą skalę w górach, zanika gdy wchodzi nowoczesne rolnictwo. Zanika też używanie paciorków z łzawnicy, na korzyść podobnych kształtem paciorków z tworzyw sztucznych.

Jest to o tyle smutne, że w Laosie powstało wiele odmiany tej pięknej trawy, o ziarniakach o kolorze od białego, przez niebieskawy, aż do czarnego. Odmiany te różnią się też kształtem ziarniaków paciorków – od zupełnie okrągłych (Coix lacryma-jobi var. monilifer) i lub łezkowatych (Coix lacryma-jobi var. lacryma-jobi), po podłużne, sopelkowate (Coix lacryma-jobi var. stenocarpa). Występuje tu też dzika krewniaczka łzawnicy ogrodowej, o drobniejszych ziarniakach. (Coix puellarum)

Jak gotować łzawnicę?

Ziarniaki łzawnicy gotuje się dosyć długo, ok. 45 min. Nie chłoną tyle wody co ryż, chociaż urosną nam w garncu, wystarczy więc je nieco przykryć, np. 1-2 cm wody i gotować pod przykryciem. Uwaga, poszczególne odmiany różnią się miękkością, odmiany uprawiane tylko na paciorki mogą być bardzo twarde.

Można ją jeść jak każde inne ugotowane zboże – samo lub z dodatkami, albo w zupach. W Korei i Chinach dosyć znane są też herbaty z ziaren tej rośliny. Czasem dobrze ugotowane ziarniaki dodaje się też do napojów i deserów, jak tapiokę.

Jakie ma działanie lecznicze?

Łzawnica to zboże bezglutenowe. Jest znanym lekarstwem w tradycyjnej medycynie chińskiej. Szczególnie często używana do wzmacniania funkcji śledziony, jako środek moczopędny i do zwalczania syndromu wilgotnego gorąca. Pomaga przy niestrawnościach, ale także ma działanie moczopędne.

Podobno łzawnica jest dosyć często uprawiana w Sandomierzu. Wymaga jednak długiego okresu wegetacyjnego i trzeba ją wpierw wysiać w pojemnikach i dopiero potem wiosną wsadzić do gruntu. W Europie już od późnego średniowiecza używano jej do robienia różańców. Już wcześniej takie różańce popularne były w kulturze buddyjskiej. Łzawnica występuje czasem jako chwat pól ryżowych i jest wtedy zwalczana.

łzawnica na targu w Luangprabang, Laos

tradycyjny strój ludowy z paciorkami z łzawnicy

Coix lacryma-jobi var. lacryma-jobi

Coix lacryma-jobi var. monilifer

Coix lacryma-jobi var.stenocarpa

Coix puellarum

I ciekawy materiał z Sandomierza: