Dzisiaj największe święto w roku dla botanika! Życzę Wam z tej okazji wielkiego bukietu ziół.
Jak co roku ponawiam apel o pomoc mi w fotograficznym dokumentowaniu bukietów święconych w dniu Matki Boskiej Zielnej (instrukcje w dole tego tekstu). Mam już nieźle obfotografowane Karpaty (kilka tysięcy bukietów) i już więcej nie potrzebuję zdjęć z Karpat i Pogórza, ale mam mało zdjęć z innych części Polski. Szczególnie zależy mi na bukietach z MAZOWSZA, Podlasia i woj. ŚWIĘTOKRZYSKIEGO!
Na podstawie zdjęć powstały 2 artykuły w języku angielskim:
oraz
cztery w języku polskim:
Bukiety zielne święcone w dniu Matki Boskiej Zielnej w Sanockiem
i
Bukiety święcone w dniu Matki Boskiej Zielnej w Beskidzie Niskim i Dołach Jasielsko-Sanockich. Płaj 2008, nr 36
Przez wieki w pewne dni w roku ludzie święcili w kościołach bukiety zawierające zioła, kwiaty, zboża i warzywa. W naszym kraju najważniejszymi takimi okazjami były oktawa Bożego Ciała (okres święteczny ruchomy, w czerwcu), kiedy święcono wianki i dzień Matki Boskiej Zielnej (15 sierpnia w kościołach rzymsko-katolickich i 28 sierpnia w kościołach prawosławnych i unickich), kiedy święcono bukiety. Święta te uzupełniały się wyśmienicie. Po Bożym Ciele święcono zioła kwitnące na początku lata, a na Zielną – te kwitnące późnym latem.
Poświęcone rośliny miały różnorodne zastosowanie. Bukiety i wianki trzymano przez cały rok, wierzono że chronią od nieszczęścia, choroby, czy pioruna. Wianki czasem wieszano na drzwiach, a bukiety z Zielnej wkładano za święte obrazy Wyciągnięte z nich zioła lecznicze były szczególnie skuteczne w leczeniu ludzi i zwierząt. Czasem podkładano je też umarłym pod głowę. W okolicach Jasła i Gorlic na przykład poświęcone ziele wkładano na jeden dzień do kapusty, aby nie miała robaków. Wiankami okadzano bydło wypuszczane pierwszy raz na wypas, albo podejrzane o zauroczenie. Spalano je też gdy grzmiało. Dokładne ich zastosowanie zależało od regionu.
Badając tradycje używania ziół w Polsce, zauważyłem silny zanik wielu zwyczajów oraz wiedzy o nazwach i zastosowaniu większości roślin. Informatorzy zwykle wykręcają się tym, że nic nie pamiętają. Tymczasem, kiedy zaczynała się rozmowa o bukietach „na Zielną” moi rozmówcy (zwykle starsze panie) ożywali. Nagle przypominali sobie wszystko i z zapamiętaniem wymieniali nazwy ziół wtedy święconych. Inni nazw nie pamiętają, ale świetnie wiedzą jakie rośliny wchodzą w skład bukietów. .Zaczepieni pod kościołem mówią: „to białe babcia zbierała na górce, a to fioletowe zbieramy nad rzeką, a to na żółte na torze kolejowym”.
Na pierwszy rzut podobne – bukiety różnią się trochę regionalnie, czasem w sąsiednich wsiach święci się inne rośliny. Bo i różni się roślinność i różniło się zastosowanie roślin. A więc znajomość tego co gdzie się święci, jak się nazywa i jak to używano to klucz do miejscowej wiedzy zielarskiej. Wiedzy nie dla wybranych, ale dla tej powszechnej, praktycznej wiedzy przekazywanej z matki na córkę i z babki na wnuczkę. Jakie zioła używało się na skaleczenia, niestrawności, przeziębienia, robaki i inne przypadłości trapiące lud i jego zwierzęta.
Wartością tych świąt i kwiatów podczas nich święconych jest połączenie:
1.modlitwy
2.piękna
3.wiedzy o przyrodzie
4.wiedzy o właściwościach leczniczych roślin
Potrzebna jest więc AKCJA!!!
Akcja „Bank zdjęć bukietów zielnych święconych w kościołach w dniu Matki Boskiej Zielnej i wianków święconych w oktawę Bożego Ciała
W dzisiejszych czasach łatwiej jest dokumentować święcone rośliny. Wystarczy prosty aparat cyfrowy. Z odległości pół metra można nim objąć prawie cały bukiet, a specjalista – botanik rozpozna święcone gatunki.
Wystarczy stanąć pół godziny przed mszą i grzecznie zaczepiając wiernych poprosić ich o możliwość zrobienia zdjęcia bukietowi (NIGDY nie odmawiają, zwykle natomiast proszą aby nie robić zdjęcia ich osobie…). W ciągu tych 30 minut zwinna osoba jest w stanie zrobić około 50 zdjęć bukietów (oczywiście o ile tyle będzie, zwykle na wiejskich mszach w małych kościółkach nie ma więcej niż 30).
Wiele osób trzyma w domu zasuszone bukiety i wianki – też można je fotografować. Wtedy jednak najlepiej wykonać kilka zbliżeń – zasuszone rośliny bowiem trudniej oznaczyć), warto też wtedy zapisać na spokojnie nazwy roślin w bukiecie i wypełnić kwestionariusz.
Jak przesyłać dane?
Płytki CD i DVD z większymi zbiorami zdjęć (dowolna rozdzielczość) proszę przesyłać pocztą na adres:
Łukasz Łuczaj
Bank zdjęć bukietów zielnych święconych w kościołach
Pietrusza Wola 86
38-471 Wojaszówka
lub przez internet na adres:
zielna[małpka]luczaj.com
Najcenniejsze do badań będą zbiory zdjęć 10 lub więcej bukietów z jednej wsi lub gminy. Jednak chętnie przyjmiemy też zdjęcia żywych lub zasuszonych bukietów od pojedynczych osób.
Najlepiej jeśli zdjęcia będą oznaczone nazwą miejscowości np. ze wsi Kozia Wólka:
koziawolka1.jpg, koziawolka2.jpg
tak aby każdy numer odpowiadał innemu zdjęciu
Jeśli jeden bukiet jest udokumentowany kilkoma zdjęciami prosimy takie zdjęcia oznaczyć literami, np.
koziawolka1a.jpg koziawolka1b.jpg
Do przesyłanych plików należy dołączyć informacje:
1.Dane korespondenta: kto przesyła zdjęcia, dane kontaktowe (adres lub/e-mail, telefon itp), informacje o zajęciu informatora (np. uczeń, nauczyciel, ksiądz, rolnik, przedsiębiorca itp.)
2.Dane o miejscu i dacie wykonania zdjęć, np. kościół pod wezwaniem Św. Jana, miejscowość X, powiat Y, przed mszą o godz. 9, w roku 200..
3.Będziemy wdzięczni za opatrzenie zdjęć oświadczeniem: „Zezwalam na nieodpłatną publikację wykonanych przeze mnie zdjęć bukietów i wianków we wszystkich rodzajach mediów w celach naukowych i popularyzatorskich. Nie odbiera mi to jednak praw do publikowania tych zdjęć przez ich autora. (podpis)
Dane uzyskane w postaci zdjęć będą źródłem dla takich prac jak:
1.ogólnopolska monografia bukietów
2.regionalne przewodniki
3.publikacje etnograficzne
Poniżej zamieszkam skany rozprawy prof. Rostafińskiego z r. 1922 pt.
WPŁYW PRZEŻYĆ CHŁOPIĘCYCH MICKIEWICZA NA OBRAZY OSTATNICH DWU KSIĄG PANA TADEUSZA ORAZ ŚWIĘCENIU ZIÓŁ NA MATKĘ BOSKĄ ZIELNĄ wydane w zeszycie 61 Rozpraw Polskie Akademii Umiejętności w Krakowie
W dziele tym Rostafiński dokładnie objaśnia wczesną historię święcenia ziół w Europie
A co z miastem? :)
w mieście bukiety są zwykle mniej tradycyjne i mnie mniej interesują
Mój Bukiet zielny 2021, którym zainteresowała się moja synowa D C w Lednogórze pod Poznaniem, ze względu na mirre, którą co roku zbieram na działce ornej położonej nad Mleczką w Przeworsku do bukietu zielnego, przesyłajac mi link do pana strony internetowej. Pozdrawiam